Anadolu Türk masallarından derlemeler
M. Nihat Malkoç

  Sayı: 121 -

Tweetle

Kendini içinden çıktığı milletine adayan Ötüken Neşriyat, Türk kültürünün içerde ve dışarıda hakkıyla ve lâyıkıyla tanıtılması için uzun yıllardan beri canhıraş çalışmalarıyla tanıdığımız yüzde yüz yerli ve bizden bir yayınevidir. Bu yayınevinin büyük fedakârlıklarla bastığı birbirinden güzel eserler zihinleri yeniden inşa etmiştir. Bu güzide yayınevi her geçen gün yayın yelpazesine birbirinden kıymetli kitaplar ekliyor. Bunlardan biri de Prof. Dr. Necati Demir tarafından hazırlanan "Anadolu Türk Masallarından Derlemeler" adını taşıyor. Sözünü ettiğim ve tanıtmaya çalıştığım kıymetli kitap birkaç ay evvel okuyucusuyla buluştu.

Gazi Üniversitesi hocalarından Prof. Dr. Necati Demir'in kültürümüz üzerindeki çalışmalarını her zaman takdir etmişimdir. Kendisi uzun senelerden beri büyük bir gayret ve özveriyle millî kültürümüzü tetkik ediyor. 20  Nisan  1964’te Ordu’ya bağlı Ulubey ilçesinin Kumanlar köyünde doğan Necati Demir sırasıyla Kumanlar İlkokulu'nu(1974), Ordu Fatih Ortaokulu'nu(1977) ve Ordu Fatih Lisesi’ni(1980) bitirmiş. Ardından öğrenimine Atatürk Üniversite­si  Edebiyat  Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde(1987) devam etmiştir. Necati Demir, Yüksek lisansını Cumhuriyet Üniversitesi’nde (1992), doktorasını Selçuk Üniversitesi’nde(1996) tamamlamış, Gaziantep Sarısalkım Ortaokulu’nda Türkçe Öğretmeni(1987-1990), Sivas Cumhuriyet Lisesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni ve Cumhuriyet Üniversitesi’nde Türk Dili Okutmanı olarak çalışmıştır.

Prof. Dr. Necati Demir 13 Haziran 1996’da Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü’ne yardımcı doçent olarak atanmıştır. 30 Kasım 2000’de doçent, 9 Şubat 2006’da profesör olmuştur. Seksene yakın kitabı, yüzden fazla makalesi bulunmaktadır. Bu kitaplarından dördü Harvard Üniversitesi’nde, yirmi üçü Almanya’da, biri Avusturya’da ve biri de Danimarka’da yayımlanmıştır.

1996-2010 yılları arasında Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Ortaöğretim Sosyal Alanlar Bölümü’nde öğretim üyesi ve bölüm başkanı olarak görev yapmıştır. 2010 yılında Gazi Üniversitesi’ne atanmıştır. Halen Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Evli ve iki çocuk babasıdır.

Prof. Dr. Necati Demir kitabının başına "Bu çalışmamı, Türkiye’yi alınlarının teri ve gözlerinin nuruyla yoğuran Türk annelerine ithaf ediyorum." notunu düşmüş.

927 sayfadan meydana gelen Anadolu Türk Masallarından Derlemeler kitabında birbirinden güzel 330 masal bulunmaktadır. Masallar isimlerine göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Prof. Dr. Demir'in belirttiğine göre kitaptaki 330 masal ve kitaba giremeyenlerle beraber yazarın arşivinde bekleyen 2500 masal otuz yıllık sabırlı bir çalışmanın ürünüdür. Masallar bizzat kaynak kişilerin ayağına gidilerek onların ağzından derlenmiştir. Masallarda kullanılan yöresel kelimeler ve deyimler kitabın sonunda küçük bir sözlük hâlinde açıklanmıştır. Yine kitabın bu son kısmında masalların derlendiği kaynak kişiler hakkında 11 sayfalık bilgi verilmiştir. Bu bölümde masalı anlatan kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve yaşı, öğrenim durumu, masalı kimden dinlediği, mesleği, masalın derleme tarihi, masalın derleme yeri, kaynak kişilerin anlattığı masalların çalışmadaki sıra numarası gibi bilgilere yer verilmiştir. Burada derleme çalışmasına katkıda bulunan 126 kişiyle ilgili bilgilere ulaşabiliyoruz. Bu bölümde kaynak kişilerin birçoğunun Sivaslı olduğu dikkat çekiyor. Bir kültür ve medeniyet beşiği olan Sivas'ı, yazarın memleketi olan Ordu ve Elâzığ takip ediyor.

Prof. Dr. Necati Demir, Anadolu Türk Masallarından Derlemeler kitabının başındaki altı sayfalık Sunuş yazısında halk kültürüyle(folklor) ilgili önemli bilgiler veriyor. Bu kısımda halk kültürünün olmazsa olmazları olan ninniler, çocuk oyunları, mâniler, masallar, fıkralar, atasözleri, efsaneler, destanlar konusunda doyurucu ve aydınlatıcı bilgiler veriliyor. Ömrünü zengin Türk kültürünün açığa çıkarılması ve bütün dünyaya yayılması kutlu davasına adayan Prof. Dr. Demir, kitabın Sunuş bölümünde masallara dair şu görüşlere yer veriyor:

"Masallar ahlâk terbiyesi bakımından çok önemlidir. Masalların büyük çoğunluğunun şahıs kadrosu, kötü ve iyi insanlardan veya nesnelerden oluşur. Hemen her masalda iyiler, kötülerle çatışır. Ama en sonunda hep iyiler galip gelir. Sürekli masal dinleyen bir çocuk bu bakımdan kendini eğitir. Sonunda hep iyilerin kazançlı olduğunu görünce iyi bir insan olmanın önemini zihin dünyası kavrar, hattâ iyi bir insan olmak için çabalar. Yüzü nurlu yaşlılarımızın her konuda olumlu düşünmesinin temelinde de esasen bu yatmaktadır. Çünkü onlar, bu masalları dinleyerek büyüdüler."

Kitabın hazırlanmasında çok büyük emekler sarf eden Prof. Dr. Necati Demir'in kitaptaki masal derlemelerine 1985 yılında başladığını kitabın Önsöz'ünden öğreniyoruz. Yazar yine söz konusu bu uzun ve zahmetli çalışma süreciyle ilgili şu bilgilere yer veriyor:

"Masal derlemelerine başladığımızda kaynak şahısların, “Annem daha çok masal biliyordu, babaannem daha çok masal biliyordu, ah babam olsaydı... Dedem daha çok masal anlatırdı” sözleri bizi ciddî anlamda düşündürmüştü. Bu cümleler binlerce yıllık geleneğin yavaş yavaş sona erdiğini işaret etmekteydi. Bunda hiç şüphe yoktu. Masal anlatma geleneğinin yavaş yavaş zayıflaması, masalların masal anlatanlarla birlikte öbür dünyaya göçü bizi korkutmuştu. Bu kültür hazinesinin üç nesil sonra tamamen yok olacağı anlaşılmıştı.

Bu olumsuz durum karşısında birtakım çalışmaların başlatılması ve yapılması, bizim tarafımızdan, zaruret sayılmıştır. O yılların ekonomik ve teknolojik açıdan sınırlı imkânlarıyla bir derleme çalışması başlattık.

Türkçe Öğretmeni olarak Gaziantep’in Sarısalkım Köyü’ne atamam yapıldığında ilk işim görev yaptığım köyde masal derlemeye başlamak oldu. Sarısalkım Köyü’nün yaşlılarının bazıları masal biliyordu. Fakat yavaş yavaş onlar da unutmaya başlamışlardı. Bir yıl içerisinde köydeki herkesin kapısını çalarak masal derledim. Arşivim zenginleşmeye başladı."

Prof. Dr. Necati Demir'in Anadolu Türk Masallarından Derlemeler kitabında sadece çocukları değil, yetişkinleri de ilgilendiren yüzlerce masal var. Bu masallar arasında şunları sayabiliriz: "Aç Kurt, Ah Kız Sana Yazık, Ahmet ile Mahmut, Akıllı Oğlan İle Deli Oğlan, Ak Yılan- Kara Yılan, Ali ile Karısı, Allah’ın Yazısı, Altın Perçemli Oğlan ile Lüle Budun Saçlı Kız, Altın Sarısı Ejderha, Apalakla Topalak, Arap, Analığın Üvey Kızı, Aslan Sütü, Avcı Ahmet, Ayı ile Kız, Ayı Kulak, Ayının Oğlu, Baba Sevgisi, Balık Anne ile Keloğlan, Balıkçı Ahmet, Balıkçının Oğlu, Bey Böğrek, Bir Ağabey ve Bir Kız Kardeş, Bir Göze Bir Gül, Bit Bacı ile Pire Bacı, Bülbül, Cadı Karısı, Cemile, Civciv ile Cipbidan, Cücenoğlu, Çıtı ile Pıtı, Değirmenci ile Kurnaz Tilki, Deli Oğlan, Dev ile Keloğlan, Devin Oğlu, Dev Kız Kardeş, Dev ve Padişahın Küçük Kızı, Dilinin Cezası, Doksan Dokuz Can Alan, Dünya Güzeli, Edik ile Bedik, Eksik Ayakkabı, Emiş ile Memiş, Eşek Prens, Fadime Kız, Garip Bir Çalgı, Gassabı Cömat, Gelin Ayşe, Gençlikte mi Kocalıkta mı?, Geyik, Geyik Oğlan, Gül Kız ile Kel Kız, Hâlinden Memnun Olmak, Hanım, Heç(Hiç), Helvacı Güzeli, Hırikçi Mehmet Ağa, İdare-Mudara-Dubara, İki Evlât, İki Peri, İncili Kız, İnci Salkım, Kabak Kızı, Kadın Aklı, Kara Hasan, Kara Vezir, Kasap ile Padişah, Kel Çoban, Keloğlan, Keloğlan ile Cangoloz, Keloğlan ile Tilki Padişahı, Kervancının Masalı, Kıllı Mahmut, Kız Çocuklarını Sevmeyen İki Padişah, Kibirli Kız, Kirazoğlu, Korkusuz Koca, Korkusuz Oğlan"

"Anadolu Türk Masallarından Derlemeler" adlı devasa kitabın arka kapağında kitaba dair şu bilgiler yer almaktadır: "Kültürümüzün çok uzun bir geçmişi ve muazzam bir derinliği bulunmaktadır.

Dolayısıyla kültürümüz çok büyük bir zenginliğe ve köklü bir yapıya sahiptir. Türk kültürü, her sahada önemli ve nitelikli insan yetiştirmek bakımından dünyada eşi olmayan bir kültürdür. Türk tarihinde alp ve bilgenin çok olması bundandır. Bununla birlikte binlerce yıllık Türk kültürü, yeni zamanların yıkıcı tesirleri karşısında bugün maalesef pek çok kültür unsurunu kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Prof. Dr. Necati Demir, kültürümüzün karşı karşıya olduğu sıkıntıların farkında bir aydın olarak, yaklaşık otuz yıldır hiç durmadan ve dinlenmeden kültür varlıklarımızın kayıt altına alınması ve bunların geniş kitlelerce okunup bilinmesi uğraşı içindedir. Anadolu Türk Masallarından Derlemeler başlığıyla sunulan bu çalışmada, Prof. Dr. Necati Demir'in 1985 yılından bu yana Anadolu'nun muhtelif yörelerinden, bizzat masal anlatıcılarının kendilerinden dinleyerek kayda aldığı 330 masal bulunmaktadır. Alfabetik sıraya göre dizilmiş masallarda geçen mahallî kelime ve deyimler ile ifade biçimleri için bir sözlük hazırlanmış ve masalların kaynak şahısları ile ilgili bilgiler de okuyucunun dikkatine sunulmuştur."

Prof. Dr. Necati Demir, Anadolu Türk Masallarından Derlemeler kitabını hazırlayarak çok büyük bir hizmet gerçekleştirmiştir. Çünkü bu masallar modern çağla birlikte hızlı bir şekilde kültür hayatımızdan kayıp gidiyor. Yaşlı ve bilge insanlarımız aramızdan ayrıldıkça bu masallar da onlarla birlikte toprağa karışıyor. Bu zenginliğin göz göre göre toprağa karışmasına müsaade etmemeliydik. Sayın Demir bunun için uzun yıllarını vererek böyle geniş ve köklü bir çalışmaya imza attı. Kendisine ne kadar teşekkür etsek azdır.